Haber Erdek açık hava müzesi: Toz olan beyaz tanrıçalar

Bahri Doğukan Şahin | bahridogukan@gmail.com-Yıl 1946, Reşit Mazhar Ertüzün, Balıkesir Erdek’te kaymakamlık görevine başlar. Kısa bir süre sonra bazı kamyonların beyaz mermerler taşıdığını görüp merak eder. Çevresinde soruşturur ve bunların Belkıs mermeri olduğunu öğrenir, yani Antik Dönem’deki adıyla Kyzikos. Antik kent, o dönemlerde henüz kazı yapılmamış olduğundan harabe halindedir ve hem yol kenarında olması hem de yüzeyde kalan mimari parçalar dolayısıyla yağmaya açıktır. Kentten geriye kalan sütunlar, heykeller ve diğer mimari kalıntılar mermer ocaklarında yok edilir. Bu vandallığın farkına varan Kaymakam derhal harekete geçer. “Kyzikos’un kurtarıcısı” Ertüzün, o dönemde kireç ocağında çalışan ustalardan biriyle konuşur ve ustanın cümleleri canını acıtır. Birçok heykel onun gözleri önünde erimiştir. Hatta kimilerinde bizzat onun da payı vardır. Kyzikos’un sokaklarını ve yapılarını süsleyen bu değerli eserlerin yok edilmesine bir son vermek artık Ertüzün’ün öncelikli görevi haline gelmiştir. Ertüzün, kaleme aldığı “Kapıdağ Yarımadası ve Çevresindeki Adalar - Tarih ve Arkeolojisi Üzerine Araştırmalar” adlı eserinde şöyle diyor: “Dudaklarında ölümsüz gülümseyişiyle sızlamadan toz olan o beyaz tanrıçalar beni yetkim dışındaki bir konuda kısır da olsa bir şeyler yapmaya, yazmaya zorladılar.”



1948’de açıldı

Türkiye’nin ilk açık hava müzelerinden biri olan Erdek Açık Hava Müzesi, 1948 yılında açılır. İlk olarak Erdek İlkokulu’nun bodrumunda toplanan eserler daha sonra kaymakamlığın bahçesinde halkın ziyaretine sunulur. Bu eserler arasında sütun başları, lahitler ve birçok mimari eleman bulunur. İçlerinde en dikkat çekici olanlardan biri ise şüphesiz Kyzikos Hadrian Tapınağı kalıntılarında da karşımıza çıkan aslan figürü işlenmiş mermerlerdir. Binlerce yıl öncesinin mimarisi 21. yüzyılda dahi bizi büyülemeye devam ediyor. Ertüzün’ün kişisel çabalarıyla bir bahçede sergilenmeye başlanan eserler Erdek’e gelenlerin ziyaret noktalarından biri olur. Reşit Mahzar Ertüzün’ün görev süresinin dolmasıyla birlikte ise eserler korunmasız kalır ve çalınmaya başlar. Kapalı bir müze yapılıp oraya nakledilmesi için elinden geleni yapan Kaymakam’ın bu hayali gerçekleşmediği için Kyzikos kalıntıları bir kez daha yok olma tehlikesi yaşar. Uzun yıllar bir depoda bekletilir eserler. 2003’te Bandırma Arkeoloji Müzesi kurulunca birçoğu müzede korumaya alınır. Erdek’teki Açık Hava Müzesi ise 2009’da yeniden açılır. Depoda kalan az sayıda eser ilgililerine sunulur. Bir tarihi yok olmaktan kurtaran Ertüzün’ün günümüze armağanı olan müze bugün hâlâ varlığını sürdürüyor. İlçe merkezinde, sahil bandına yakın bir yerde küçük duvarlarla çevrili bir bahçede sergilenen eserler, ziyaretçilerini bekliyor. Dileriz gelecekte Kyzikos’un değerli eserleri çok daha güvenli bir ortamda sergilenebilir. Güzel Anadolu’nun değerlerine sahip çıkmak ve gelecek kuşaklara aktarmak hepimizin en büyük görevi ve hedefi olmalıdır. Bu vesileyle Reşit Mazhar Ertüzün’ü de saygıyla anıyoruz n