M
Milliyet
Guest
Muzaffer Karaaslan x muzafferkaraaslan1@gmail.com
Sanat Tarihçi
I. Ulusal Mimarlık Akımı’nın en önemli yapılarından biri olan Ankara Etnografya Müzesi ülkemizin ilk müzelerinden biridir. Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından tasarlanan yapı, 1930 yılında müze olarak halka açıldı. Sanat tarihi açısından oldukça geniş bir koleksiyona sahip olan müze, 2022 yılındaki çalışmalar sonrası yeni bir sergilemeyle ziyaretçilere kapısını açtı. Ankara Etnografya Müzesi’nde incelenecek birçok eser var. Bu yazıda Ankara’nın kent belleği açısından oldukça önemli bir yere sahip olan “Ankara Evi” seksiyonundan bahsedeceğim. Müzede daha önceleri “Sünnet Odası” olarak isimlendirilen bölüm, son düzenlemeler sonrası “Ankara Evi” olarak tanımlandı. Müzenin envanter kayıtlarından, bu bölümde sergilenen mimari parçaların satın alma yoluyla koleksiyona dahil edildiğini ve Ankara’nın Altındağ ilçesi Sümer Mahallesi’ndeki bir evden getirtildiğini öğreniyoruz. Mimari detaylar incelendiğinde söz konusu birimin evin başodası (geleneksel Türk evinde özellikle konukların ağırlandığı büyük ve özenli bir biçimde döşenmiş oda) olduğu anlaşılıyor. Müzedeki Ankara Evi’nin en önemli özellikleri kalem işleri ve duvar resimleri... Ahşap üzerine uygulanan bu bezemeler Osmanlı sanat anlayışının günümüze ulaşmış değerli örnekleri arasında yer alıyor.
Nakkaş Mustafa ekolü
Ankara Evi’ndeki ahşap tavan göbeğinde, pervazlarda, ahşap perdelikte ve dolap kapaklarında yoğun bir şekilde kalem işi bezemeler bulunuyor. Bu bezemeler, Ankara’da 17. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar kesintisiz devam eden sanat anlayışının izlerini yansıtıyor. 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılda Nakkaş Mustafa’ya atfedilen bu üslup, onun çırakları aracılığıyla 20. yüzyılın başlarına kadar sürmüş. Müzede sergilenen bezemeler de Nakkaş Mustafa ekolüne ait. Ahşap eserler üzerinde ulama formunda ilerleyen çeşitli çiçek kompozisyonları ve geometrik bezemeler ilgi çekiyor. Bu kompozisyonlar Ankara’daki birçok camide karşımıza çıkar. Ayrıca günümüze ulaşmasa da bazı eski evlerin fotoğraflarında da benzer kalem işleri tespit edilebiliyor.
Nadir köşk tasviri
Ankara Evi seksiyonundaki en önemli bezemeler arasında köşk tasviri ve vazo düzenlemeleri gelir. Ahşap perdeliğin üst bölümünde yer alan vazo düzenlemeleri, Osmanlı sanat dünyasında sıklıkla karşılaşılan ve her dönemin kendine özgü beğenisiyle şekillenen kompozisyonlardan biridir. Köşk tasvirinin de özellikle üzerinde durulması gerekir. Osmanlı duvar resimlerinin en sevilen temalarından biri köşklerdir. Bu tasvirin Ankara’da günümüze ulaşmış nadir örneklerinden biri müzedeki Ankara Evi’dir. Yukarıda bahsedilen yapı tasviri ve vazo düzenlemelerinin çok benzerleri, günümüze ulaşamayan Dedebayrak Evi ve Yusuf Uğraş Evi’nde de eski belgeler aracılığıyla tespit edilmiştir. Bu durum Ankara’da ortak bir sanat beğenisinin olduğunu ve yerleşmiş bir sanatçı grubunun varlığını kanıtlıyor.
Yeni sergileme
Müzedeki bu bölümün isminin değiştirilmesi kent belleği açısından da oldukça önemli. Daha önceleri “Sünnet Odası” olarak tanımlanan seksiyondaki cansız mankenler ve düzensiz eser yerleştirmeleri sergi alanında bir karmaşaya neden oluyordu ve Ankara’daki bir evin mimari ve estetik anlayışının görülmesini engelliyordu. Günümüzdeki sergilemede ise bu ögeler çıkartılarak Ankara Evi’nin tipik özellikleri ve bezeme anlayışı daha açık bir şekilde izleyiciye sunuldu. Bu seksiyon müzeciliğimiz açısından da önemlidir. Amerika’da Cincinnati Art Museum ve Metropolitan Museum of Art’ta yer alan Şam Odası, Almanya’da Pergamon Museum’da sergilenen Halep Odası ve Yunanistan’daki Benaki Museum’un koleksiyonunda bulunan Kahire Odası, bölgeye ait mimari detayları bir bütün olarak sunuyor. Bu müzeler, çeşitli bölgelerdeki Osmanlı Dönemi odalarının mimari ve bezeme detaylarına doğrudan odaklanıyor. “Ankara Evi” seksiyonu da ismi ve sergi tasarımı güncellenerek uluslararası müzelerdeki anlayışa yaklaşmaktadır. Ankara Etnografya Müzesi’ndeki Ankara Evi bölümü Osmanlı konut mimarisini ve bezeme anlayışını yansıtması açısından oldukça değerli. Bu eserlerin daha detaylı tanıtılması ve geniş kitlelere ulaştırılması gerekiyor.
